Φωνολογική ενημερότητα

Φωνολογική ενημερότητα είναι η ικανότητα των παιδιών να είναι σε θέση να συνειδητοποιούν, να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τα δομικά στοιχεία της γλώσσας. Με απλά λόγια, είναι η ικανότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, οι λέξεις από συλλαβές και οι συλλαβές από φωνήματα.

Η φωνολογική ενημερότητα είναι και αυτή σημαντική για τη σχολική επιτυχία των παιδιών.

Για να μάθει το παιδί να διαβάζει και να γράφει, πρέπει προηγουμένως να έχει συνειδητοποιήσει ότι o προφορικός λόγος χωρίζεται σε φωνήματα. Αυτά τα φωνήματα, συμβολίζονται με γράμματα. Κατά συνέπεια, το παιδί για να περάσει ομαλά από τον προφορικό λόγο στο γραπτό, πρέπει να έχει αναπτυγμένη τη φωνολογική του ενημερότητα. Η έλλειψη φωνολογικής ενημερότητας μπορεί να καθυστερήσει τη σχολική επιτυχία και να δημιουργήσει δυσκολίες στην ανάγνωση και την γραφή.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν τη φωνολογική ενημερότητα με μερικούς απλούς τρόπους.

• Με την ανάγνωση βιβλίων, παραμυθιών, ποιημάτων και με παιδικά τραγούδια. Αυτό βοηθά στην εξοικείωση του παιδιού με τους ήχους της γλώσσας και στην ανάπτυξη της ικανότητάς του να αναγνωρίζει τους ήχους των λέξεων και της ομοιοκαταληξίας.

• Βρες τη λέξη. Μαζί με το παιδί Ψάχνουμε να βρούμε λέξεις που αρχίζουν από συγκεκριμένους ήχους. π.χ. πάμε να σκεφτούμε λέξεις που αρχίζουν από τον ήχο ββββββ....βάτραχος, βούτυρο. Αντίστοιχα μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και για λέξεις που τελειώνουν σε ένα συγκεκριμένο ήχο. Αυτό στην πορεία μπορούμε να το κάνουμε πιο δύσκολο και να ψάχνουμε να βρούμε την πρώτη ή την τελευταία συλλαβή μιας λέξης.

• Βρίσκω τον ήχο. Σε αυτό το παιχνίδι κάνουμε το αντίστροφο, δηλαδή πρέπει να βρούμε από ποιον ήχο αρχίζει μια λέξη. π.χ. λέμε την λέξη αεροπλάνο η οποία αρχίζει από τη φωνούλα αααα. Και σ αυτό το παιχνίδι μπορούμε να έχουμε σαν στόχο τον τελευταίο ήχο μιας λέξης.

• Χτυπάω παλαμάκια. Στόχος αυτού του παιχνιδιού είναι να εξοικειωθεί το παιδί με την έννοια της συλλαβής. Σ αυτό το παιχνίδι λέμε μια λέξη και μετά πρέπει να χτυπήσουμε παλαμάκια χωρίζοντας τη λέξη σε συλλαβές. Το κάνουμε πρώτα εμείς αρκετές φορές και στη συνέχεια το ζητάμε και από το παιδί.

• Φτιάχνω τη λέξη. Αυτό το παιχνίδι είναι το πιο δύσκολο γι' αυτό καλό θα είναι να έχετε κάνει πρώτα εξάσκηση στα προηγούμενα. Ο στόχος είναι να πούμε τους ήχους μιας λέξεις και το παιδί να βρει ποια λέξη είπαμε. π.χ. κ-ο-τ-α.. Κότα. Στη συνέχεια μπορούμε να κάνουνε και το αντίστροφο. Λέμε μια λέξη και το παιδί βρίσκει από ποιους ήχος αποτελείται, χωρίζει τη λέξη σε φωνούλες.

Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η φωνολογική ενημερότητα διαφέρει από την ανάγνωση και την ορθογραφία, αλλά η ανάπτυξη της μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να βελτιώσουν τις δεξιότητες αυτές στο μέλλον. Επίσης, η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία των προβλημάτων φωνολογικής ενημερότητας είναι σημαντική για την ακαδημαϊκή τους πορεία.

Σύμφωνα με τη Hempenstall (2002) τα στάδια ανάπτυξης της φωνολογικής ενημερότητας είναι τα ακόλουθα:

Αναγνώριση ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, πχ. / Εδώ /είναι / η / τάξη /μου /

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν, πχ. βουνό -στενό.

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ξεκινούν με τον ίδιο ήχο, πχ. άγγελος -αγάπη

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο, πχ. ναύτης - πέτρες

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να έχουν τον ίδιο μεσαίο ήχο, πχ. πέρασμα - γέρασε

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές, πχ. πε — ρι — με - νω

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε αρκτικά φωνήματα και ρίμες, πχ. μαθητ -ής

Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε μεμονωμένα φωνήματα, πχ. έ -μ— ει— ν- α

Αναγνώριση ότι Κάποιοι ήχοι μπορούν να διαγραφούν από λέξεις και να δημιουργηθούν νέες λέξεις, πχ. τώρα - ώρα

Ικανότητα σύνθεσης ήχων για δημιουργία νέων λέξεων, πχ. ν - ε - ρ - ό νερό

Ικανότητα κατάτμησης λέξεων σε συστατικούς ήχους, πχ. νερό ν - ε - ρ — ό